Sosnkowski Kazimierz

Pseudonim Godziemba (1885-1969), generał broni Wojska Polskiego, polityk, działacz niepodległościowy. Od 1905 członek Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i Organizacji Bojowej PPS (OB PPS), komendant OB PPS okręgu warszawskiego, następnie radomskiego i zagłębiowskiego.

W 1908 współorganizował Związek Walki Czynnej. 1910 współzałożyciel Związku Strzeleckiego, następnie zastępca komendanta głównego oraz szef sztabu. W czasie I wojny światowej w Legionach Polskich. Zastępca J. Piłsudskiego w 1 pułku piechoty, potem w I Brygadzie Legionów Polskich, po jego ustąpieniu z Legionów (26 IX 1916) dowódca I Brygady. Po kryzysie przysięgowym w Legionach Polskich aresztowany w lipcu 1917, w sierpniu osadzony wraz z Piłsudskim w Magdeburgu.

Zwolniony 10 XI 1918. Po przybyciu do Warszawy dowódca Okręgu Generalnego Warszawa. Od marca 1919 wiceminister spraw wojskowych. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Armii Rezerwowej, toczył z powodzeniem walki obronne na północnym odcinku frontu. W sierpniu 1920 minister spraw wojskowych (do 1924) i faktyczny dowódca obrony Warszawy w okresie bitwy warszawskiej. 1921 negocjował warunki i podpisywał umowę wojskową polsko-francuską.

W 1925 mianowany przedstawicielem Polski przy Lidze Narodów na konferencję rozbrojeniową w Genewie. Z jego inicjatywy uchwalono i podpisano konwencje o zakazie użycia broni bakteriologicznej oraz w sprawie produkcji i handlu bronią. Od kwietnia 1925 dowódca VII Dowództwa Okręgu Korpusu w Poznaniu.
Od 1927 do wybuchu II wojny światowej inspektor Armii "Podole", od 1928 także Armii "Polesie". 11 IX 1939 mianowany dowódcą Frontu Południowego, którego oddziały ruszyły na odsiecz Lwowa, lecz 22 września zostały rozbite w rejonie Brzuchowic.

Po klęsce wrześniowej przedostał się do Francji. W październiku 1939 wyznaczony przez prezydenta W. Raczkiewicza na jego następcę oraz mianowany przewodniczącym Komitetu Ministrów do Spraw Kraju i ministrem bez teki w rządzie generała W. Sikorskiego.
Pierwszy komendant Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Po klęsce Francji przekazał dowództwo ZWZ generałowi S. Roweckiemu. W Wielkiej Brytanii m.in. współprzewodniczył polsko-czechosłowackiemu komitetowi przygotowującemu projekt konfederacji obu państw.

1941 ustąpił z rządu na znak protestu przeciwko niesprecyzowaniu stanowiska polskiego w sprawie granic wschodnich w układzie Sikorski-Majski. Po śmierci W. Sikorskiego, 8 VII 1943 mianowany Naczelnym Wodzem.
Przeciwny wybuchowi powstania warszawskiego (1944). W czasie walk w stolicy zabiegał o pomoc aliantów, zarzucając rządom Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych niedotrzymanie zobowiązań sojuszniczych. 30 IX 1944 zdymisjonowany pod naciskiem Brytyjczyków.

Po zakończeniu II wojny światowej pozostał w Kanadzie. Jeden z przywódców polskiej emigracji, wyznaczony na następcę przez prezydenta A. Zaleskiego. 1952-1954 prowadził w Londynie rozmowy mediacyjne ze skłóconymi odłamami emigracji, zakończone podpisaniem aktu zjednoczenia narodowego.
Zmarł w Kanadzie, pochowany na cmentarzu w Montmorency koło Paryża. 1992 urnę z jego prochami złożono w podziemiach archikatedry Św. Jana w Warszawie. Autor prac publicystycznych i pamiętników, m.in.: Z Legionów do Magdeburga (1929), Nakazy chwili, przemówienia generała (Londyn 1951), Cieniom Września (1988).