Obrona Westerplatte 1939

W okresie międzywojennym na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsk znajdowała się polska Wojskowa Składnica Tranzytowa. Zgodnie z postanowieniami Ligi Narodów z 9 grudnia 1925 Polska uzyskała prawo do stacjonowania oddziału wartowniczego w sile 88 żołnierzy (2 oficerów, 20 podoficerów i 66 szeregowców). 31 grudnia 1925 Polska przejęła teren Westerplatte.

W 1939 wobec zaostrzenia się stosunków niemiecko-polskich załogę Westerplatte wzmocniono do około 210 żołnierzy [1] (w tym 5 oficerów i 1 oficer-lekarz) oraz wyposażono w broń ciężką piechoty: 4 moździerze, 2 działka ppanc. 37mm, działo piechoty 76,2mm [2] oraz 18-19 ckm, 18 rkm i 6 lkm; 42-160 karabinków [3], 40 pistoletów, ok. 1000 granatów.

Obrona Westerplatte - mapa

Opis działań

Dowódcą załogi Westerplatte był mjr Henryk Sucharski, a jego zastępcą kpt. Franciszek Dąbrowski. Na Westerplatte były 4 betonowe wartownie i przystosowane do obrony koszary oraz willa podoficerska [4]; w sierpniu zostały zbudowane umocnienia polowe.

25 sierpnia 1939 przybył do Gdańska pod pretekstem "wizyty kurtuazyjnej" niemiecki pancernik Schleswig-Holstein.

1 września o godz. 4:48 [5] otworzył on na Westerplatte ogień z 11 dział kal. od 88 do 280mm. Jednocześnie załogę Westerplatte zaatakowała kompania szturmowa marynarki z pancernika [6].

Atak ten i następny, wsparty miotaczami min 170mm, SS Heimwehr Danzig i plutonem piechoty SS [7], poprzedzone skoncentrowanym ogniem artylerii pancernika oraz karabinow maszynowych plutonu km z pancernika, kompanii Landespolizei oraz SA Kustenszutz, zostały odparte.

Od 2 września Niemcy prowadzili działania oblężnicze: ostrzał artyleryjski z pancernika i dział polowych (w tym prawdopodobnie z dział 105 i 210mm); nalot 2 eskadr Sztukasów (2 września); ostrzał z morza przez torpedowiec (4 września); intensywne patrolowanie i rozpoznanie walką [8]. 6 i 7 września Niemcy usiłowali podpalić las ropą podwiezioną drezynami w cysternach. Sciągneli również do walki kompanię szkolną pionierów uzyskując ponad trzykrotną przewagę liczebną, nie licząc załogi pancernika i artylerzystów.

Łącznie w walkach o Westerplatte wzięło udział co najmniej 650-700 żołnierzy niemieckich [9] (nie licząc załóg okrętów i artylerzystów), wyposażonych w co najmniej 30 dział [10], co najmniej 35 km [11] i pewną liczbę lekkich moździerzy i miotaczy ognia. 7 września, o godz. 10.15, po 7-dniowej walce załoga Westerplatte skapitulowała.

Niemcy w akcie szacunku dla trudnego przeciwnika pozwolili majorowi Sucharskiemu zatrzymać w niewoli szablę. Była to szabla kawaleryjska wz. 21.

Podczas walk o Westerplatte straty niemieckie wyniosły co najmniej 31 zabitych i 105 rannych [12]. Straty polskie co najmniej 15 poległych oraz 39 rannych i kontuzjowanych [13].

Obrońcy Westerplatte przez 7 dni wiązali znaczne siły niemieckie (w założeniach mieli bronić się kilkanaście godzin - wg relacji mjr. Sucharskiego), a przekazywana przez polskie radio wiadomość, że "Westerplatte jeszcze się broni", podtrzymywała na duchu walczące wojska polskie.

Westerplatte dzisiaj.

Przez kilkadziesiąt powojennych lat obrona Westerlpatte owiana była niekwestionowaną legendą, a bohaterem został okrzyknięty dowódca Składnicy mjr Henryk Sucharski. Pojawiające się jednak, przynajmniej od kilkunastu lat, publikacje ukazują zupełnie inny obraz obrońców. Wskazują przede wszystkim na załamanie dowódcy i przejęcie komendy przez jego zastępcę kpt. Franciszka Dąbrowskiego, opisują próby poddania składnicy w pierwszych dniach walk oraz bunt żołnierzy.

Przypisy:

[1] Ostateczna ilość żołnierzy nie została dotąd ustalona, ale z imienia znane jest 210 żołnierzy wysłanych na Westerplatte. Było ich 205-219. (Tuliszka J. "Westerplatte 1926-1939", Adam Marszalek, 2002)

[2] Była to armata rosyjska wz. 02 - bez żadnych zmian. Dowodami na to są relacja dowódcy działa, kpr. Grabowskiego; zdjęcia armaty ładowanej na pokład pancernika SH i we Flensburgu, opracowanie działań bojowych 2 psm, korespondencja sztabu głównego.

[3] Liczba broni nie jest do końca ustalona, podałem na podstawie zsumowania tego, co było na stanowiskach bojowych oraz relacji - szczególnie na podstawie relacji mata Sadowskiego.

[4] Jeżeli się wlicza Wartownię nr 6 jako część koszar, to analogicznie należy postąpić z Wartownią nr 3.

[5] Dziennik działań bojowych pancernika Schleswig Holstein od 25.08 do 7.09.1939. Działania bojowe zaczęły się na innych odcinkach wcześniej (np. Wieluń).

[6] Marine Stosstruppkompanie = kompania szturmowa marynarki. SSHW-D brał udział w walkach o W plutonem artylerii piechoty i dopiero od drugiego szturmu rozpoczynając (Michaelis R. "SS Heimwehr-Danzig")

[7] Najprawdopodobniej pluton piechoty z SS Wachsturmbann 'E'. (Tuliszka J. "Westerplatte 1926-1939", Adam Marszalek, 2002; relacja kpr. Szamlewskiego; Michaelis R. "SS Heimwehr-Danzig").

[8] Szturmy były tylko dwa 1 września (Tuliszka op.cit.; Flisowski; "Dziennik działań bojowych pancernika Schleswig-Holstein" Żebrowski J. Adam Marszałek 1999; Michaelis op.cit.). Z dużą dozą pewności można powiedzieć, że poza artylerią Schleswig-Holstein, Westerplatte ostrzeliwały 2 działka piechoty 75mm i dwa moździerze okopowe 170mm (Michaelis op. cit., relacja mjra Sucharskiego). Do nalotu użyto 2 eskadry Sztukasów, łącznie bodajże 47 aparatów (Emmerling). Ostrzał z morza miał miejsce tylko 4 września, strzelał tylko jeden okręt T-196, a drugi (trałowiec von der Groebe) osłaniał ("Dziennik działań bojowych Schleswig-Holstein", relacja kpr. Chrula; B. Stjernfelt, K. Böhme, "Westerplatte 1939").

[9] Do walki użyto 1 kompanię pionierów (3 plutony) ("Dziennik działań bojowych pancernika Schleswig-Holstein"). Zliczając jednostki, które z dużą pewnością były zaangażowane w walkach przeciw Westerplatte (kompania szturmowa marynarki, pluton km por Hartwigga, kompania Landespolizei, pluton SSHW-D, pluton SS, 2 nkm plot SA Kustenschutz) daje to sumę 650-700 ludzi (nie licząc załogi Schleswig-Holstein).

[10] 18 dział na Schleswig-Holstein (z których mogło jedną salwa strzelać 11), 2 działka piechoty 75mm i 2 miotacze min 170mm, bateria 105mm (4 działa), bateria 210mm (4 działa) ("Dziennik działań bojowych pancernika Schleswig-Holstein" oraz Tuliszka op.cit. str. 203, 206).

[11] 2 nkm, 3 ckm i 8 lkm MSK; 2 ckm i 9 lkm kompanii LP; 3-4 lkm lub rkm plutonu SS; 2 nkm SA Kustenschutz; 2 ckm i 4 lkm plutonu Hartwigga.

[12] 16-17 zabitych i 65 rannych w kompanii szturmowej (relacja dr. Heinsius'a, księga zgonów z gdańskiego cmentarza Srebrzysko); 15-16 zabitych, 33 rannych w 1 kompanii 1-go pułku Landespolizei (Kracht E., "Der danziger Verposten Nr 240", 1940), 3 rannych w kompanii pionierów ("Dziennik działań bojowych pancernika Schleswig-Holstein"), co najmniej 2 rannych w plutonie piechoty SS (relacja H. Denker), 1 ranny w plutonie Hartwigga i co najmniej jeden ranny w wybuchu działa 150mm na pokładzie Schleswig-Holstein.

[13] Liczba zabitych po stronie polskiej nie została ostatecznie ustalona.

Poprawki i przypisy wprowadził: Gebhardt

Publikacje na temat Westerplatte:

• Westerplatte. W obronie prawdy, Mariusz Borowiak
• Westerplatte 1939. Prawdziwa historia, Mariusz Wójtowicz-Podhorski
• Wyklęte życiorysy, Stanisław M. Jankowski, Jolanta Drużyńska