Bitwa pod Mławą

Dopiero 14 lipca 1939 roku przystąpiono do budowy linii umocnień przebiegającej po północnych stokach wzniesień na północ od Mławy - tzw. pozycja mławska - pod dowództwem mjr Juliusza Levittoux z batalionu inżynieryjnego 20 DP. W kierunku wschodnim przedłużała ją pozycja rzęgnowska, oddzielona od mławskiej błotami "Niemyje". Tu rozegrała się bitwa pod Mławą.

Podstawę umocnień stanowiły dwie linie betonowych schronów bojowych oraz przeszkody przeciw piechocie i czołgom. Do chwili wybuchu wojny budowa pozycji nie została ukończona z powodu braku czasu oraz materiałów budowlanych - wybudowano 49 (wg niektórych źródeł 49 na pozycji mławskiej i 6 na rzęgnowskiej) z panowanych 67 schronów bojowych. Najsłabiej przygotowana była druga linia umocnień. Umocnienia budowali żołnierze 78 oraz 80 pp z 20 DP oraz miejscowa ludność.

Mapa bitwy pod Mławą

Pozycja mławska obsadzona została przez oddziały 20 DP (dowódca płk Wilchelm Liszka-Lawicz) z Armii Modlin. W dyspozycji armii pozostawały jeszcze Nowogródzka i Mazowiecka Brygada Kawalerii oraz oddziały Obrony Narodowej. W rezerwie była 8 DP.

Umocnienia pod Mławą w 1939 roku.

1 września wojska niemieckiej 3 Armii z Prus Wschodnich wykonały główne uderzenie na Mławę siłami I-szego Korpusu Armijnego (dowódca generał por. Walter Petzel) w składzie:

• Dywizja Pancerna Kempf - dowódca generał mjr Werner Kempf
• 11. Dywizja Piechoty - dowódca generał por. Max Bock
• 61. Dywizja Piechoty - dowódca generał mjr Siegfried Haenicke

oraz siłami korpusu Korpusu Armijnego Wodrig (dowódca generał por. Albert Wodrig) w składzie:

• 1. Dywizja Piechoty - dowódca generał por. Joachim Kortzfleisch
• 12. Dywizja Piechoty - dowódca generał por. Ludwig von der Leyen
• 1. Brygada kawalerii - dowódca płk Kurt Feldt
• Grupa operacyjna Brand - dowódca generał mjr Albrecht Brand
• Brygada Piechoty (Fortecznej) Goldap - dowódca płk Hans-Erich Nolte
• Brygada Piechoty (Fortecznej) Loetzen - dowódca generał mjr Konrad Offenbächer

Pierwsze natarcie rozpoczęło się w godzinach porannych na pozycje 20 DP. Obroną dowodził płk Franciszek Dudziński. Mimo wsparcia 50-cioma czołgami (z czego 6 zniszczono) zostało ono odparte ogniem ckm-ów oraz armat przeciwpancernych, podobnie jak i wszystkie następne, które nastąpiły tego dnia. Niemcy ponieśli ciężkie straty.

Mapa bitwy pod Mławą.

2 września Niemcy rzucili do ataku bombowce nurkujące, które zadały duże straty polskiej piechocie w rowach strzeleckich. Nie uczyniły jednak większej szkody bunkrom. Przeprowadzane ataki, ze wsparciem czołgów, również nie przełamały obrony.

Po południu Niemcy przeprowadzili natarcie na pozycję pod Rzęgnowem siłami korpusu Wodrig. Po 2-godzinnym przygotowaniu artyleryjskim przełamali ją i zaczęli wychodzić na tyły pozycji mławskiej. Gdy próby zatrzymania Niemców kontratakiem 79 pp nie powiodły się, dowództwo Armii Modlin nakazało zorganizować obronę wschodniego skrzydła 20 DP na odcinku Dębsk, st. Nosarzewo oraz przygotować kontratak odwodowej 8 DP w kierunku północno-wchodnim. Dywizja Pancerna Kempf została przesunięta nocnym marszem na wschodnie skrzydło polskiej obrony.

Bombowiec nurkujący Ju-87A "Stuka"
atakował polskie pozycje pod Mławą.

3 września Niemcy kontynuowali natarcia. W rezultacie wdarli się do Kołakowa i zdobyli kilka wysuniętych punktów oporu 20 DP ale zostali z nich wyparci po kontrataku plutonu rezerwowego. Niekorzystnie rozwijała się nadal sytuacja na wschodnim skrzydle obrony 20 DP. Korpus Wodrig, spychając broniący się 79 pp, wyszedł bezpośrednio na tyły pozycji mławskiej oraz w kilkunastokilometrową lukę w obronie w rejonie Gruduska.
Kontratak 8 DP, na skutek często zmienianych rozkazów, nastąpił z opóźnieniem i był źle przygotowany. 21 pp płk. Sosabowskiego uderzył w kierunku na Przasnysz, by odciążyć Mazowiecką BK, a 13 i 32 pp na skrzydło odziałów niemieckich, atakujących 79 pp pod Mławą. Natarcie 21 pp - pozbawionego wsparcia artyleryjskiego - załamało się. Natomist od strony Gruduska nadjechały niemieckie czołgi z dywizji Kempf i oba pułki z 8 DP ogarnęła panika. Rozpoczęły bezładny odwrót.

PzKpfw III ausf. D1 był podstawowym wyposażeniem 7 pułku
pancernego wchodzącego w skład dywizji pancernej Kempf.

Wobec groźby całkowitego okrążenia i zniszczenia 20 DP na pozycji mławskiej, dowódca Armii Modlin wydał w nocy na 4 września rozkaz opuszczenia pozycji i odwrotu w kierunku Modlina i Warszawy. 20 i 8 DP cofały się w dzień w otwartym terenie gdzie były atakowane przez niemieckie lotnictwo ponosząc ciężkie straty w ludziach i sprzęcie. Zakończyła się bitwa pod Mławą. Niemcy zamknąli okrążeniem Modlin dopiero 13 września.