Bitwy Korpusu Ochrony Pogranicza z Sowietami pod Szmianami, Dubnem, Szackiem, Włodawą i Wytycznem

Oszmiana, Dubno, Brzeżany, Sarny, Pińsk ...

19 IX - Polski szwadron KOP-u "Krasne", po krótkiej aczkolwiek zaciętej walce, zostaje zmuszony do kapitulacji pod Oszmianami na polsko-radzieckiej granicy. W tym samym czasie wskutek nalotów czerwonej floty powietrznej pod Dubnem składa broń otoczony szwadron KOP-u "Dederkały". Graniczne garnizony w Baranowicach, Dubnie, Ostrogu, Krzemieńcach i Brzeżanach zostają opanowane przez wojska sowieckie.

20 IX - około godziny 16-tej, w Pińsku marynarze flotylli rzecznej pod dowództwem kmdr. Tadeusza Morgensterna, wracają na drugi brzeg Prypeci, wysadzając za sobą mosty. W następstwie tego Pińsk zostaje zajęty przez czerwonoarmistów, a Morgenstern i jego podwładni dołączają do grupy KOP-u.

Szack, Mielniki

20- 22 IX - gen. Orlik-Rückeman postanawia przebijać się wraz z podległymi mu wojskami w stronę Warszawy i jednostek S.G.O "Polesie". 22 IX następuje koniec ześrodkowania niezwiązanych walką oddziałów z dwustukilometrowego odcinka granicy z ZSRR i rozpoczyna się marsz grupy KOP w kierunku stolicy. Wojska KOP-u liczą około 8500 żołnierzy lecz nie posiadają żadnego wsparcia, ciężkiego sprzętu, rezerw ani taborów. Ciągłe potyczki z Armią Czerwoną i dywersantami powodują że, gen. Orlik-Rückeman postanawia wydać wojskom sowieckim walną bitwę.

28 IX - na skraju lasu pod Mielnikami i Szackiem kolumny marszowe grupy KOP łączą się z taborami sił gen. Kleeberga. Uprzednio Szack został zajęty przez sowieckie jednostki pancerne i piechotę. Rankiem, około godz. 8:00, dochodzi do walki. Radziecki zagon pancerny rusza w kierunku lasu i zostaje przyjęty celnym ogniem na wprost armat przeciwpancernych i dział kalibru 75mm, który niszczy większość czołgów. Około godz. 12 po dalszej wymianie ognia, Rosjanie zostają wyparci z Szacka, pozostawiając swoje czołgi, samochody ciężarowe, działa, ckm-y, a nawet część dokumentów sztabowych.

Włodawa, Nujno

29 IX - około południa, na północ od Włodawy batalion polskiego 82 pułku piechoty wchodzącego w skład grupy KOP atakuje radzieckie pozycje i wypiera ich załogę bez start własnych. Rosjanie biorąc odwet za tę porażkę dokonują nalotu na wieś Nujno, gdzie stanął na kwaterze III batalion 82 pp. W wyniku nalotu batalion ten, utworzony z resztek załóg Pińskiej flotylli Rzecznej, ma 40 zabitych ponad 20 ciężko rannych których musi zostawić, opuszczając miejscowość.

Wytyczno

1 X - w niedzielę, około 2:00 w nocy, podczas przekraczania niedaleko Wytyczna drogi z Włodawy do Trawników, szpica czołowa Grupy KOP natyka się na oddział radzieckich czołgów i jednostki 45 Dywizji Strzelców. W wyniku ognia dział przeciwpancernych i polowych Polakom udaje się wyeliminować cztery czołgi. W tym samym czasie na południe od Włodawy grupa przechodzi na drugi brzeg Bugu i dołącza do ariergardy SGO "Polesie". Gen. Orlik-Ruckeman dowiaduje się jednak, że większość jego sił jest otoczona przez znacznie silniejsze jednostki Armii Czerwonej. Tym samym los grupy KOP jest przypieczętowany.

Około 30 kilometrów na zachód od Bugu grupa KOP zostaje rozwiązana. Część oddziałów które przedarły się do gen. Kleeberga kilka dni później uczestniczyło w bitwie pod Kockiem z Niemcami. Jednak zdecydowana większość złożyła broń i przedzierała się do Rumunii, bądź jak choćby sam gen. Orlik-Ruckeman i kilku wyższych oficerów na Litwę.

Podsumowanie

Grupa KOP jest jedyną zwartą jednostką, która podczas kampanii wrześniowej walczyła wyłącznie przeciwko Armii Czerwonej. 300 kilometrowy, forsowny marsz grupy KOP z rejonu Sarn we wschodniej Polsce, podczas którego przez dwa tygodnie toczyła ona walkę i nie została pobita, jest jednym z najbardziej godnych uwagi osiągnięć polskiego wojska podczas Kampanii Wrześniowej 1939 roku.

Marcin Huczek