Manstein. Najlepszy generał Hitlera

Mungo Melvin Wydawnictwo Bukowy Las 2011, stron 670 ISBN 978 83 62478 07 1

Manstein. Najlepszy generał Hitlera to bardzo dobra biografia jednego z najskuteczniejszych dowódców Wehrmachtu. Autor starał się przedstawić Mansteina jako człowieka i żołnierza, który musiał dokonywać trudnych decyzji w najgorszych możliwych okolicznościach.

Mungo Melvin postanowił napisać pełną biografię pruskiego feldmarszałka. Autor, emerytowany oficer brytyjskiej armii główny nacisk położył więc na jego wojskową karierę. To nie znaczy, że okres dzieciństwa i młodości pominął. Nie. Jest to bardzo ciekawy moment jego życia. Mnie zaskoczyło to, że młody Erich został w dzieciństwie adoptowany.
Poznajemy von Mansteina jako przywiązanego do tradycji pruskiego arystokratę, który nie udzielał się politycznie. W zasadzie był typowym przykładem niemieckiego oficera ery Republiki Weimarskiej. Mungo Melvin rzadko wypowiada się jednoznacznie na temat Mansteina. Jest raczej wyważony w swoich opiniach.

Najczęściej postać Mansteina kojarzy się wszystkim ze słynnym rajdem na Dyneburg w czasie operacji "Barbarossa". Ale był również współtwórcą planu "Sichelschnitt" ("cios sierpem"), czyli atak na Francję przez Ardeny. I w tym momencie muszę wspomnieć o chyba największym minusie książki. Jak można przeczytać na oficjalnej stronie autora, Mungo Melvin przez 37 lat służył w brytyjskiej armii. W tym jako oficer sztabowy podczas pierwszej wojny w Zatoce i w Bośni i Hercegowinie. Z pewnością więc ma praktyczną wiedzę z zakresu taktyki i operacji militarnych.   Mimo to, w jego książce zaskakująco niewiele jest analiz bitew. Jest to duży minus zwłaszcza, że podtytuł książki to: "Najlepszy generał Hitlera", więc oczekiwać można było więcej fachowego komentarza. A tu nic. Chociaż z drugiej strony można sięgnąć do bogatej bibliografii. Mnie bardzo zaskoczył jeden z epizodów wojny na wschodzie. Otóż chodzi o radziecką ofensywę okrążenia Stalingradu. Sowieci przeprowadzili ją na kilka dni przed urodzinami marszałka. I miesiąc po śmierci jego syna! Zbieg okoliczności, ale w takiej sytuacji przeprowadzić ofensywę w środku rosyjskiej zimy! Robi wrażenie. 
Więcej miejsca autor poświęca relacjom między Mansteinem a Hitlerem. Wydaje się, że feldmarszałek starał się nie mieszać do polityki a führera traktował z dystansem. Dopiero po klęsce pod Stalingradem Manstein zdecydował się na otwartą krytykę. Jednak dotyczyła ona nie samego Hitlera, ale sposobu organizacji OKH.  Znamienny jest fakt, że gdy do jego gabinetu przyszedł pułkownik von Stauffenberg z propozycją przyłączenia się do spisku przeciwko Hitlerowi, Manstein miał odpowiedzieć, że "pruscy generałowie się nie buntują". Jak się jednak później okazuje, jego postawa w czasie wojny nie była tak jednoznaczna. Melvin dobrze to opisuje w części o zbrodniach wojennych. Gdy Mansteinowi postawiono zarzut, że nie reagował na działania  Einzatzgruppen D na Krymie, ten wykazał się dziwnie wybiórczą pamięcią.

W konsekwencji otrzymujemy bardzo dobrą książkę z bogatą bibliografią i unikatowymi zdjęciami (zwłaszcza te z dzieciństwa młodego Mansteina). Mungo Melvin stworzył obraz arystokraty, oficera starej szkoły, który pragnął służyć Niemcom, a musiał brać udział w wojnie totalnej. Muszę przyznać, że autor starał się obiektywnie przedstawić swojego bohatera, co książce wyszło na dobre. Nie napisał mowy oskarżycielskiej przeciwko Mansteinowi, ani też nie próbuje go usprawiedliwiać. Minusem jest na pewno, jak już pisałem, brak analizy działań wojennych. Autor opisuje poszczególne operacje, ale nie pozostawia żadnego komentarza. Aha, jeszcze jeden szczegół. Na jednej z map Krymu zamiast Morze Azowskie, jest Morze Azorskie. Niby drobiazg, ale śmieszny.

Adam Stohnij