Upadek Twierdzy Hitlera: Bitwa o Królewiec

Isabel Denny Tłumaczenie: Marian Baranowski Wydawca: Bellona ISBN/EAN 9788311110182 176 stron format 170x240 mm oprawa twarda lakierowana

Książka stanowiąca kolejny krok ku zrozumieniu losu ludności pochodzenia niemieckiego pod koniec wojny. Gdzieś jednak, w tej porażającej i przerażającej historii zwykłych ludzi, autorka zagubiła kluczowe stwierdzenie: kto jest odpowiedzialny za to całe szaleństwo.

Trzeba rozpocząć od tego, że tytuł monografii jest niezwykle mylny, tak naprawdę w tej dość krótkiej książce, o walkach w Prusach Wschodnich autorka napisała tyle, co w dobrym podręczniku akademickim, skupiając się w zamian za to na losie ludności cywilnej i to również w dość ograniczony sposób, właściwie kilka pierwszych- z wszystkich jedenastu- rozdziałów mogłoby stać się kanwą jednego, pod tytułem: „Królewiec i Prusy Wschodnie w przededniu Drugiej Wojny Światowej”.
Isabel Denny, brytyjska historyczka i dziennikarka – autorka tej monografii- korzystała z licznych, niestety dla nas praktycznie, wyłącznie anglojęzycznych z wyjątkami wydanymi w Niemczech, pozycji oraz relacji, wspomnień i bezpośrednich wywiadów autorki z osobami, które uciekły z Królewca i Prus Wschodnich przed wojskami sowieckimi. Należy również dodać, że autorka dotarła do osób, które pozostały w zdobytym przez Sowietów Królewcu i przeżyły piekło okupacji miasta, bodaj właśnie te części, kiedy autorka cytuje bezpośrednich uczestników wydarzeń, są największą zaletą książki. Pozwalają, bowiem wczuć się i jednocześnie poczuć, co myślały osoby, będące uczestnikami opisywanych wydarzeń. Jeśli, więc będziemy rozpatrywać tę pozycję, jako niosącą nowe treści, to tylko przez wzgląd na tytaniczną pracę autorki w odszukiwaniu i publikowaniu relacji naocznych świadków wydarzeń.

Największym mankamentem książki nie jest notabene jej objętość, a raczej uboga faktografia, nawet w drugiej- opisującej losy Królewca już podczas wojny- części monografii i tak dużo lepszej niż wspominane już przeze mnie pierwsze rozdziały, jest ona dość uboga. Autorka stara się spojrzeć na problem walk o Prusy Wschodnie z kilku perspektyw, jednak jak to często bywa u autorów zagranicznych, gubi się w matni różnorakich faktów i niedopowiedzeń, na szczęście akurat w tym wydaniu redakcja polska stanęła na wysokości zadania poprawiając błędy autorki oraz zamieszczając posłowie, które podkreśla parę pominiętych przez autorkę kwestii.

Jak już pisałem pozycja dzieli się na jedenaście rozdziałów, do tego dwa wstępy, z czego jeden specjalnie do wydania polskiego, przedmowa, apendyks, wspomniane już posłowie redakcji polskiego wydania oraz chronologiczny spis najważniejszych dla dziejów Królewca dat z objaśnieniami.

Pierwsze rozdziały, jak już podkreślałem, opisują sytuację miasta i regionu w przedwojennych realiach. Autorka wspomina o roli Ericha Kocha, jako gubernatora Prus Wschodnich, o znaczeniu Prus Wschodnich w Rzeszy, o sympatiach jej mieszkańców, czy o Żydach mieszkających w Królewcu, a zmuszonych niejednokrotnie do ewakuacji w okresie wzrostu wpływów nazistowskich w Niemczech. Kolejny rozdział zatytułowany „Wojna” jest po prostu uproszczonym opisem wydarzeń do wybuchu wojny z Rosją Radziecką. Tak naprawdę jest to zupełnie pozbawiony sensu, w odniesieniu do reszty tekstu, rozdział. Następne również nie przynoszą nic odkrywczego, poza paroma wzmiankami o pobycie żołnierzy nazistowskich na terenie Prus Wschodnich.

Dopiero ostatnie trzy rozdziały „Odwet”, „ Droga przez mękę” i „ Twierdza Königsberg” dają obraz walk przywodzących na myśl tytuł książki i to też w pobieżny sposób.

Podsumowując, książka Isabel Denny to pozycja właściwie, poza relacjami naocznych świadków, nic nowego niewnosząca do obecnego stanu wiedzy o dziejach walk o Prusy Wschodnie. Można ją traktować tylko i wyłącznie, jako ciekawostkę, jednak ważną poprzez postrzeganie dziejów Królewca i okolic przez zagranicznego autora, kierującego swą pracę dla zachodnio europejskiego odbiorcy. Ciekawym jednak faktem pozostaje wydanie tej monografii w dość ciekawej serii „Wielkie Bitwy- Wielcy Dowódcy”. Moim zdanie wydanej niezasłużenie.

Patryk Tomala