Wykaz jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza

Korpus Ochrony Pogranicza utworzono w 1924 roku w celu zabezpieczenia wschodnich rubieży Rzeczypospolitej. KOP, choć podlegał Ministrowi Spraw Wewnętrznych (od maja 1938 roku Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych), stanowił część składową sił zbrojnych II Rzeczpospolitej. W planie mobilizacyjnym jednostki KOP-u przewidziane były do zadań osłonowych lub też stanowić miały podstawę dywizji rezerwowych. KOP liczył około 27'000 żołnierzy. Dowódcami klejno byli: gen. dyw. Henryk Minkiewicz-Odrowąż, gen. dyw. Stanisław Tessaro, gen. bryg. Jan Kruszewski; gen bryg. Wilhelm Orlik-Rückeman.

W marcu 1939 roku w związku z narastaniem zagrożenia na granicy południowej, zostały skierowane tam 4 baony piechoty ("Berezwecz", Żytyń", "Snów I", "Snów II"), a na granicę zachodnią wysłano 4 kompanie saperów ("Wilejka" dla 8 DP, "Stołpce" dla 10 DP, "Stolin" dla 25 DP i "Hoszcza" dla Pomorskiej BK). Ponadto 23 marca wydano rozkaz o utworzeniu tzw. ćwiczebnego p. kaw. KOP w rejonie Wielunia w składzie 8 szwadronów liniowych i 1 szw. ckm ("Druja", "Łużki", "Podświle", "Budsław", "Hancewicze", "Rokitno", "Żurno" i "Mizocz"). W tym też okresie KOP sformował 3 dowództwa brygad górskich - "Sanok", "Nowy Sącz", "Sucha", oraz dowództwo odcinka "Jasło".

W kwietniu 1939 roku na granicę południową wysłano kolejne dwa baony KOP-u ("Wilejka", "Wołożyn") oraz jeden do Augustowa ("Sobódka"). W maju wysłano na Hel baon "Sienkiewicze".

Podczas mobilizacji dywizji piechoty KOP wystawił:

• 3 dowództwa dywizji piechoty,
• 8 dowództw pułków,
• 24 bataliony piechoty,
• batalion saperów,
• dwa dywizjony artylerii,
• 7 szwadronów kawalerii.

Jednostek KOP które weszły w skład dywizji piechoty w sierpniu 1939 roku:

• 33 dywizja piechoty rez.
  • dowództwo 33 DP rez. - dowództwo Brygady KOP "Grodno"
    
  • dowództwo 133 pp rez. - dowództwo Pułku KOP "Wilno"
    
    • I batalion - baon KOP "Nowe Świeciany"
      
    • II batalion - baon KOP "Niemenczyn"
      
    • III batalion - baon KOP "Troki".
      
  • dowództwo 134 pp rez. - dowództwo baonu "Orany"
    
    • I batalion - baon KOP "Orany"
      
    • II batalion - baon KOP "Sejny"
      
  • dowództwo 135 pp rez. - kadra CSP KOP w Osowcu
    
    • I, II, III batalion - CSP KOP w Osowcu
      
  • II dywizjon 32 pal - dyon art. KOP "Osowiec"
    
  • kaw. dywizyjna 33 DP - szwadron KOP "Olkienniki"
    
  • 43 batalion saperów - kompania sap. KOP "Grodno"
    
• 36 dywizja piechoty rez.
  
  • dowództwo 36 DP rez. - dowództwo Brygady KOP "Podole"
    
  • dowództwo 163 pp - dowództwo baonu KOP "Czortków"
    
    • I, II batalion - baon KOP "Czortków"
      
    • III batalion - baon KOP "Borszczów"
      
    • III/165 pp - baon KOP "Kopyczyńce"
      
  • I dywizjon 40 pal - dyon art. KOP "Czortków"
    
  • kaw. dywizyjna 36 DP - szwadron KOP "Czortków"
    
• 38 dywizja piechoty rez.
  
  • dowództwo 38 DP rez. - dowództwo Brygady KOP "Polesie"
    
  • dowództwo 96 pp - dowództwo baonu KOP "Stołbce"
    
    • I batalion - baon KOP "Stołbce"
      
    • II batalion - baon KOP "Kleck"
      
    • III batalion - baon KOP "Ludwikowo"
      
  • dowództwo 97 pp - dowództwo baonu KOP "Rokitno"
    
    • I batalion - baon KOP "Dawidgródek"
      
    • II batalion - baon KOP "Rokitno"
      
    • III batalion - baon KOP "Bereźne"
      
  • dowództwo 98 pp - dowództwo baonu KOP "Hoszcza"?
    
    • I batalion - baon KOP "Hoszcza"
      
    • II batalion - baon KOP "Ostróg"
      
    • III batalion - baon KOP "Dederkały"
      
  • kawaleria dywizyjna 38 DP - szwadrony KOP "Stołbce" i "Kleck"
    
• 38 dywizja piechoty rez.
  
  • dowództwo 207 pp - dowództwo baonu KOP "Krasne"
    I batalion - baon KOP "Budsław"
    II batalion - baon KOP "Krasne"
    III batalion - baon KOP "Iwieniec"
    kaw. dywizyjna 35 DP - szwadron KOP "Nowe Świeciany"
    
• 11 dywizja piechoty
  
  • kaw. dywizyjna 11 DP - szwadron KOP "Zaleszczyki"
    
• 12 dywizja piechoty
  
  • kaw. dywizyjna 12 DP - szwadron KOP "Hnilice Wielkie"
    
• batalion forteczny "Osowiec"
  
• 3 pp KOP w składzie trzech batalionów (Łuzki", "Poświle", "Słobódka")
  
• batalion "Sejny" przydzielony Suwalskiej BK

Na mocy rozkazu z 30 sierpnia 1939 roku o przejściu KOP na stopę wojenną dokonano reorganizacji struktury organizacyjnej. Odtworzono na wschodzie 22 bataliony KOP, 2 bataliony forteczne, 1 dyon kawalerii, 4 szwadrony kawalerii, 2 bataliony ON i 1 kompanię saperów. Dowódcą KOP został dotychczasowy I zastępca dowódcy - gen. bryg. Wilhelm Orlik-Rückeman. Odtworzone siły KOP nie miały już jednak takiej wartości bojowej jak pierwotne oddziały i były gorzej uzbrojone.

Stan jednostek KOP na granicy wschodniej w sierpniu 1939 roku:

brygada KOP "Polesie" - płk. Tadeusz Różycki-Kołodziejczyk

baon KOP "Ludwikowo" - kpt. Andrzej Szumlinski
baon KOP "Sienkiewicze"- ppłk. Jan Dyszkiewicz
baon KOP "Dawigródek" - mjr. Jacek Tomaszewski

pułk KOP "Sarny" - ppłk. Nikodem Sulik

baon forteczny KOP "Sarny" - mjr. Bronisław Brzozowski
baon forteczny KOP "Małyńsk"- mjr. Piotr Frankowski
baon KOP "Rokitno" - mjr. Jan Wojciechowski
baon KOP "Bereżne" - mjr. Antoni Żurowski
szwadron kawalerii KOP "Bystrzyce" - rtm. Wiktor Jakubowsk

pułk KOP "Wilno"

baon KOP "Troki"
baon KOP "Niemeczyn"
baon KOP "Nowe Święciany"
baon KOP "Orany"

pułk KOP "Głębokie"

baon KOP "Łużki"
baon KOP "Podwiśle"
Dzisnieńska półbrygada ON (bataliony ON "Postawy" i "Brasław")

pułk KOP "Wilejka"

baon KOP "Budsław"
baon KOP "Krasne"
baon KOP "Iwieniec"
szw. kaw. "Krasne"
szw. kaw. "Iwieniec"

pułk KOP "Snów"

baon KOP "Stołpce"
baon KOP "Kleck"- kpt. Stanisław Zwojszczyk

pułk "Zdołbundów"

baon KOP "Dederkały"
baon KOP "Ostróg"
baon KOP "Hoszcza"
dyonu kaw. "Niewiórków"
szw. kaw. "Dederkały"

pułk "Czortków"

baon KOP "Borszczów"
baon KOP "Kopyczyńce"
baon KOP "Skałat"
kompania saperów "Czortków"

baon marszowy 76 pp. - mjr. Józef Balcerzak
baon flotylli Pińskiej - kpt. Bogusław Rutyński
baon saperów - mjr. Marian Czeżowski
baon forteczny "Osowiec" - mjr. Antoni Korpal