Mundur wojskowy w II RP. Część 3

Okres prób i błędów 1920-1935

Wady munduru wz. 1919

Od 1919 r. Wojsko Polskie dysponowało już jednolitymi zasadami umundurowania. Teraz trzeba było przepis wprowadzić w życie, co okazało się trudniejsze, niż zakładano.

Do 1 lipca 1921 r. każdy oficer musiał zaopatrzyć się w kompletny mundur. Jednak władze wojskowe zezwoliły na donaszanie wszystkiego, co jeszcze nadawało się do służby. Najwcześniej w nowy strój wz. 1919. wyposażono żołnierzy „Armii Hallera” z Francji. Jeszcze 3 lata po odzyskaniu niepodległości, różnorodność w ubiorze wojskowym była ogromna. Wynikało to z ogromnych braków materiałów, ale nie tylko. Okazało się na przykład, że wężyki i emblematy na patkach szybko się ścierały. Trzeba było je odpruwać i zdobyć nowe. Podobnie było z oznakami stopni na naramiennikach kurtki. Kołnierze kurtek były wysokie i sztywne, przez co tworzyły niewygodny gorsety. Niepraktyczne okazały się także pasy i rzemyki do noszenia szabli, którą noszono pod płaszczem, co nie wyglądało elegancko. Ponadto spodnie szeregowych zwężały się u dołu, przez co często pękały w czasie np. pochylania się. Spodnie kawaleryjskie „dożywały” pół roku, owijacze strzępiły się. Metalowe okucia daszków czapek utrudniały maskowanie, rdzewiały, łamały się i często kaleczyły głowę żołnierza.

Okazało się też, że mundur i wyposażenie było zbyt ciężkie i niewygodne. Szeregowiec musiał nosić prawie 33 kg ekwipunku i uzbrojenia, z czego 1/4 wagi stanowił mundur. Potrzebne były..

Zmiany

W marcu 1922 r. powstała nowa Komisja Ubiorcza przy Departamencie VII Intendentury MSWojsk. Komisja zajęła się opracowaniem wzorów pełnego wyposażenia żołnierza. Jesienią tego roku doszło do konfliktu między Komisją Ubiorczą, a Oddziałem III Sztabu Generalnego. W wyniku sporu, Komisja przez pół roku nie ustaliła niczego. W końcu udało się dojść do porozumienia. Musiał ustąpić dotychczasowy szef Komisji, do której weszło więcej członków Sztabu. Zwiększył się też zakres obowiązków zreorganizowanej Komisji. Od 1923 r. zajmowała się sprawami ubioru, oporządzenia, odznak, chorągwi, broni białej, pracowała nad regulaminami i przepisami technicznymi. Wydawało się, że już nic nie przeszkodzi Komisji w pracy. A jednak nie. Konflikty personalne i brak pomysłu na kierunki rozwoju umundurowania i oporządzenia przedłużyły prace aż do września 1926 r.

Największe zmiany zaszły w kroju munduru oficerskiego. Strój szeregowych do 1936 r. nie był specjalnie modyfikowany.
Ujednolicono nakrycie głowy. Obowiązującą dla wszystkich była czapka rogatywka z daszkiem czarnym, okutym białą blachą, skórzanym (oficerowie i chorążowie) oraz fibrowe bez okucia (szeregowi). Kawaleria i artyleria konna nosiła czapki z kolorowym otokiem. Strzelcy podhalańscy do swoich czapek mogli doczepiać z lewej strony pióro orle, lub jastrzębie, przyczepione do otoku metalową swastyką. Strzelcy podhalańscy doczepiali pióra także do hełmów i furażerek.

Paradoksalnie sporo czasu poświęcono zwykłej furażerce. Sztab Generalny wnioskował, żeby to nakrycie głowy ozdobić wojskowym godłem. Uznano jednak, że furażerka jest niepraktyczna. Latem nie chroni oczu przed słońcem, a zimą przed mrozem. Zdecydowano nie produkować jej po 1937 r. Mimo to donaszano je w czasie wojny obronnej w 1939 r.
Innym ciekawym elementem munduru był przywieziony przez czołgistów Hallera beret. Proste, filcowe nakrycie głowy okazało się bardzo praktyczne i tanie.

W 1924 r. weszły do służby dwurzędowe płaszcze dla oficerów i podoficerów. Były mocno dopasowane do sylwetki i sztywno zapinane pod szyją, przez co niewygodne.

Rys. płaszcz oficerski wz. 1924

Kurtkę oficerską wz. 1919. poprawiono w ten sposób, że dodano dwa guziki (teraz było ich siedem). Duże guziki były na mankietach, kieszeniach górnych i dolnych, a małe na naramiennikach. Nowe kurtki można było nosić od 1 stycznia 1928 r., a obowiązkowo od 1 stycznia 1931 r. W 1936 r. miał powstać nowy wzór kurtki.

Rys. Kurtka oficerska wz. 1927

Do 1926 r. w okresie letnim żołnierze i oficerowie nosili lekkie drelichowe bluzy. W 1926 r. oficerowie otrzymali nowe, lekkie kurtki bez podszewki. Można je było nosić w okresie od kwietnia do października. W 1936 r. miały być zastąpione nowym typem bluzy.

Rys. Bluza letnia, drelichowa dla szeregowych. Lata 1924- 1936.

Rys. Bluza letnia, oficerska wz. 1926.

Podstawowym obuwiem w armii były sznurowane trzewiki z czerwonej skóry z podeszwami podkutymi gwoździami.

Rys. Trzewiki żołnierskie wz. 1925.

W latach 1922-1925 pracowano nad projektem nowych butów dla piechoty. Pierwsza propozycja zakładała wyposażenie żołnierza w obuwie wysokie. Miało to zapobiec dostawaniu się wody, kamieni w czasie marszu. No i wysokie cholewy prezentowały się elegancko. Niestety miały liczne wady. Przede wszystkim były niewygodne i ciężko się je zdejmowało. W trakcie marszu sztywne cholewy krępowały ruchy. Poza tym skóra była droga. Nie było sensu wydawać pieniędzy na element, który mógł być spokojnie zastąpiony przez np. płócienne owijacze. Trzewiki wygrały.
Buty wysokie do kolan pozostały w kawalerii i broniach jezdnych, w pułkach łączności, oraz w żandarmerii (szeregowcy).

Rys. Buty kawaleryjskie wz 1925 i 1931.

Rys. Owijacz wz. 1932.

Buty półwysokie tzw. saperki nosili szeregowi w jednostkach saperów i w batalionach mostowych. Później podobne obuwie nosili żołnierze opl i czołgiści.

Rys. But saperski wz. 1931.

Oficerowie nosili wysokie buty do angielskich spodni typu bryczesy.
Do długich wyjściowych spodni, oficerowie i podoficerowie zawodowi nosili trzewiki czarne, lub żółte. Od 1935 tylko czarne.

Rys. But oficerski wz. 1931.

Rys. Spodnie oficerskie wz 1936.

Zmiany i korekty doprowadziły do tego, że na początku lat trzydziestych połowa ustaleń z przepisów mundurowych 1919 r. była nieaktualna.

Adam Stohnij

Mundur wojskowy w II RP - część 2»