Samochód opancerzony wz. 34

Opis

Był podstawowym samochodem opancerzonym Wojska Polskiego w 1939 roku. Powstały one w wyniku przebudowy półgąsienicowych samochodów pancernych. Używano ich intensywnie podczas kampanii wrześniowej pomimo małych możliwości bojowych. Były używane w dziesięciu z jedenastu rozpoznawczych dywizjonów pancernych.

W 1924 roku Wojsko Polskie zamówiło we Francji 135 półgąsienicowych podwozi typu Citroën-Kegresse B2 10CV. 90 sztuk postanowiono przerobić na samochody pancerne. Nadwozia do nich były produkowane w Polsce i były bardzo podobne do tych francuskich.
Pierwsze prototypy powstały w 1925 roku i otrzymał nazwę samochód pancerny wzór 28. Montaż odbywał się w Centralnych Warsztatach Samochodowych. W roku 1930 zakończono budowę 90 pojazdów tego typu. Po wejściu do służby okazało się, że samochód pancerny wzór 28 nie spełnia oczekiwań, gdyż posiadał niską prędkość (do ok. 30 km/h), mechanizm był skomplikowany w obsłudze a trwałość gumowych gąsienic była niska. Z powodu tych niedostatków złożono wniosek do Biura Konstrukcyjnego Broni Pancernej Wojskowego Instytutu Badań Inżynierii o przebudowę tych pojazdów na napęd w pełni kołowy. Prototyp udoskonalonego pojazdu zbudowano na początku 1934 roku, a dnia 30 marca odbywały się testy pojazdu, które wypadły pomyślnie. Do wybuchu wojny zdołano przebudować 87 samochodów wzór 34. Samochody te powstały w kilku wersjach w zależności od użytych części i podzespołów.

Załogę pojazdu stanowiły 2 osoby - dowódca (strzelec) i kierowca. Pancerz nitowany z walcowanych płyt pancernych o grubości 6 - 8 mm. Dno pojazdu nie było opancerzone, a podłoga była zrobiona z desek.
Silniki (dane z różnych źródeł):
- wz.34: Citroën B-14 - moc 20 KM przy 2100 obr/min; 1477 cm3  (lub 1452 cm3)
- wz.34-I: Polski FIAT-108 - moc 20 KM przy 3000 obr/min; 995 cm3  (lub 23 KM przy 3600 obr/min)
- wz.34-II: Polski FIAT-108-III (PZInż-117) - moc 23-24 KM przy 3600 obr/min  (lub 25 KM); 995 cm3.
Wszystkie posiadały silniki gaźnikowe, 4-cylindrowe rzędowe, 4-suwowe, dolnozaworowe, chłodzone cieczą. Samochody wz. 34  miały mechaniczną skrzynię biegów, posiadały 3 przełożenia do przodu i jedno do tyłu, z reduktorem terenowym.

Rozróżniamy trzy wersje tego pojazdu: wz. 34, wz. 34-I i wz. 34-II, a różniły się one silnikiem i układem napędowym. Wersja wz. 34 miała oryginalny silnik ze skrzynią biegów Citroën B-14. Najbardziej różniły się wersją nadwozia pancernego. Samochody te posiadały różnicę w uzbrojeniu. Około 30 samochodów było było uzbrojone w działo 37 mm wz.18 Puteaux (L/21) z zapasem 100 pocisków. Pozostałe samochody były uzbrojone w karabin maszynowy Hotchkiss wz.25 kalibru 7,92 mm i zapas 2000 naboi. Samochody z działem były przeznaczone głównie do niszczenia gniazd broni maszynowej i zazwyczaj jeździli nimi dowódcy szwadronów i plutonów.

Użycie bojowe

Samochody te posiadały następujące bataliony pancerne:
-1 batalion pancerny w Poznaniu     (9 pojazdów)
-4 batalion pancerny w Brześciu     (9 pojazdów)
-5 batalion pancerny w Krakowie     (9 pojazdów)
-6 batalion pancerny we Lwowie      (17 pojazdów)
-7 batalion pancerny w Grodnie      (25 pojazdów)
-8 batalion pancerny w Bydgoszczy   (9 pojazdów)
-12 batalion pancerny w Łucku       (9 pojazdów)

Gdy w 1939 roku ogłoszono mobilizację wymienione bataliony wystawiły dziesięć szwadronów samochodów pancernych. Samochody pancerne wz. 34 posiadały dywizjony pancerne o numerach  21, 31, 32, 33, 51, 61, 62, 71, 81 i 91. Na skutek słabego uzbrojenia i wyeksploatowania pojazdów podczas szkolenia były użyte do zadań zwiadu i ubezpieczenia. Służba tych samochodów nie była spektakularna i używano ich jako "koni roboczych" polskich szwadronów samochodów pancernych, a ich załogi wypełniały swoje obowiązki z pełnym zaangażowaniem. Nawet udało im się zniszczyć kilka pojazdów nieprzyjaciela. Pojazdy które nie zostały zmobilizowane trafiły do Ośrodków Zapasowych Broni Pancernych, a niektóre z nich zostały użyte w improwizowanych oddziałach zbrojnych. Według statystyk 55% pojazdów stracono w wyniku działań zbrojnych, 35% z powodu wad technicznych, a pozostałe 10% z braku paliwa. Prawie wszystkie pojazdy (uszkodzone lub zniszczone) trafiły w ręce Niemców. Jedynie kilka sztuk pojazdów znalazły się w sowieckiej strefie okupacyjnej. Do czasów obecnych nie przetrwał żaden oryginalny samochód pancerny wz.34, lecz zostało zbudowane kilka replik tego pojazdu przez prywatnych kolekcjonerów.        

Dane techniczne samochody wz. 34-II

 
Galeria

Film przedstawiający dwie repliki samochodów pancernych wz. 34
- jeden wyposażony w armatę 37mm, a drugi w ckm 7,92mm.

Samochód opancerzony wz. 34

Samochód opancerzony wz. 34 na paradzie

Samochód opancerzony wz. 34 - mechanicy

Samochód opancerzony wz. 34 - przejęty przez Niemców egzemplarz z tymczasowo namalowanymi białymi krzyżami - znakiem rozpoznawczym niemieckich pojazdów w 1939 roku.

Źródła

• Janusz Magnuski, "Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939", WiS; Warszawa 1993
• A. Jońca, R. Szubański, J. Tarczyński, "Wrzesień 1939 - Pojazdy Wojska Polskiego - Barwa i broń"; WKŁ; Warszawa 1990.
• Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca, "Pojazdy w Wojsku Polskim - Polish Army Vehicles - 1918-1939"; Ajaks; Pruszków 1995.
• Janusz Magnuski, "Samochód pancerny wz.34", TBiU nr 56; Warszawa 1979

Tankista