Pierwsze zestrzelenie

Władysław Gnyś wstąpił do Lotnictwa Polskiego w 1931 roku. Od roku 1935 jest instruktorem lotnictwa w Dęblinie, w roku 1939 wstępuje do Szkoły Oficerskiej w Bydgoszczy. W maju 1939 zostaje przydzielony do 121. Eskadry Myśliwskiej w Krakowie, a 31 sierpnia wraz z Eskadrą przenosi się na zapasowe lotnisko w Balicach.

1 września 1939 roku o świcie lotnisko Rakowice w Krakowie (baza pokojowa 2 pułku lotniczego) stało się celem najcięższych ataków niemieckiej Luftwaffe. Udział w bombardowaniu wzięło około 150 bombowców z 4 Floty. Jedna z zagubionych eskadr bombowców nurkujących Ju 87 ominęła Kraków od północy i po zorientowaniu się w terenie zawróciła na zachód.
O godzinie 7:00 (lub wg innych źródeł o 5:30) dowódca polskiego dywizjonu, kpt. Mieczysław Medwecki, słysząc odgłosy bombardowania Krakowa natychmiast wydał rozkazy nakazujące start patroli. W pierwszym, który miał sam poprowadzić, mieli lecieć również ppor. Władysław Gnyś i st. szer. Tadeusz Arabski (niektóre źródła pomijają Arabskiego). Klucz M. Medweckiego rozpoczął start akurat w chwili, gdy nad Balice nadleciały Ju 87 powracające na zachód po zbombardowaniu Rakowic. Wśród tych samolotów znajdował się samolot Ju 87B z 2 Eskadry I./StG2 "Immelmann" ze znakami Tg+GK, pilotowany przez sierżanta Franka Neuberta. Neubert zestrzelił samolot M. Medweckiego na wysokości około 300 metrów. Dowódca dywizjonu poniósł śmierć na miejscu. Było to prawdopodobnie pierwsze zestrzelenie podczas II wojny światowej.

W. Gnyś startujący wówczas na samolocie PZL P-11c, numer boczny 5, zdołał desperackim unikiem w lewo wyrwać się z wiązki nieprzyjacielskich strzałów i wyprowadzić przepadający samolot tuż nad ziemią, a następnie ostrzelał maszynę pilotowaną przez Ltn. Branderburga, która zaczeka dymić. Nimiec zdołał jednak schować się w chmurach i powrócił na lotnisko Nieder-Ellguth.

Gnyś kontynuował lot w kierunku zachodnim i po krótkim czasie zauważył 2 powracające z Krakowa Dorniery Do 17E z KG 77. Oto relacja samego Gnysia: "zauważyłem dwa samoloty niemieckie lecące z mojej lewej strony, około 1000 metrów niżej. Leciały na kierunku Kraków - Olkusz. Zaatakowałem lecący w tyle. W pierwszej chwili zauważyłem, że strzelec do mnie strzela, ale po kilku seriach przestał strzelać i lewy silnik zaczął lekko dymić. Wyrwałem w górę. Samoloty niemieckie zaczęły schodzić w dół. Zaatakowałem powtórnie samolot, który poprzednio przeze mnie atakowany, przechodził na moją stronę. Strzelec samolotu strzelał. Oddałem kilka długich i dobrych, jak mi się wydawało, serii i zszedłem w dół. Znalazłem się dość nisko nam ziemią. Po wyciągnięciu samolotów nie widziałem i sądziłem, że schowały mi się za wzgórze, pomimo jednak obserwacji przypuszczalnego kierunku lotu, samolotów zobaczyć nie mogłem. Było to dla mnie jednak dziwne. Widziałem coś dymiącego się na ziemi, ale się temu nie przyglądałem i wziąłem kurs na lotnisko. Samoloty przeze mnie atakowane były dwustatecznikowe i jak wtedy określiłem, były to Dorniery. W drodze powrotnej oddałem krótką serię do przelatującego He 111, na dużej ode mnie odległości pod kątem około 90 stopni, ale z powodu braku amunicji zawróciłem do bazy. W drodze powrotnej zauważyłem palący się samolot na ziemi kpt. M. Medweckiego". Polak zestrzelił obydwie maszyny wroga nad wsią Żurada w pobliżu Olkusza. Jeden z niemieckich bombowców nosił oznaczenie 3Z+FR, zginęło w nim 6 niemieckich lotników. Wracając do bazy Gnyś spotyka jeszcze jednego He 111, lecz nie ma już amunicji.

Zniszczenie Dornierów przez Gnysia jest znakomicie udokumentowane obiektywnym raportem porucznika Zdzisława Pirszela. Zestrzelenie niemieckich Dornierów przez W. Gnysia nad Żuradą było pierwszym zwycięstwem polskiego pilota myśliwskiego nad niemiecką Luftwaffe w II wojnie światowej. We wrześniu 1939 ppor. Władysław Gnyś zestrzeliwuje jeszcze jednego He 111. 6 września (wg innych źródeł - 9 września rano) razem z sierż. Leopoldem Flankiem (maszyna Flanka została ciężko postrzelana, lecz wrócił on do bazy w Kraczewicach) i st.szer. Tadeuszem Arabskim zniszczył kolejnego He 111.

Po kapitulacji wraz wieloma innymi polskimi lotnikami poprzez Rumunię trafia do Francji. Walczy na rożnych frontach do końca wojny.

Galeria

Fragment kadłuba bombowca Dornier Do 17 E z KG 77 z oznaczeniem kodowym 3Z+FR. Pierwsze zwycięstwo Władysława Gnysia odniesione 1 września 1939 roku o siódmej rano nad Żuradą k.Olkusza.

Tył kadłuba drugiego Do 17E z KG 77 zestrzelonego w tym samym czasie przez
Władysława Gnysia ( fot. J.B. Cynk via J.F. Lansdale).

Szczątki jednego z bombowców Do 17E. W tle płonące zbudowania w Żuradzie.
(fot. J.B. Cynk via J.F. Lansdale)

Na zdjęciu Władysław Gnyś przed "Spitfire" z Dywizjonu 316

W latach 90-tych, z inicjatywy władz samorządowych, postanowiono uczcić to historyczne wydarzenie i nadać szkole podstawowej w Żuradzie imię pilota, który dokonał tego heroicznego wyczynu. Ppor. pilot Władysław Gnyś, który siedział tamtego pamiętnego dnia za sterami polskiego myśliwca, uhonorowany został w ten sposób państwowym wyróżnieniem, a ustawiony na szkolnym placu obelisk upamiętnia od tej pory dramatyczne wydarzenia jakie rozegrały się nad Żuradzkim niebem 1 września 1939 r.

Źródła i materiały

• http://historie-asow.elk.com.pl
• http://www.zurada.olkusz/Gnys.html
• http://www.wystawa.com.pl